Hoe lang doet Cuba nog ouderwets aan?

TEKST RICCI SCHELDWACHT

Cuba lijdt al meer dan 50 jaar onder een handelsboycot van de VS en is een van de weinige landen waar het kapitalisme nog niet regeert. Dat maakt Cuba bijzonder. De unieke atmosfeer van het land, die tamelijk ouderwets aandoet, oefent op veel vakantiegangers een grote aantrekkingskracht uit.

Toen Fidel Castro in 1959 aan de macht kwam werd Cuba een socialistische staat en stapte het land over naar een centraal geleide economie. Vanwege de nauwe banden die Cuba met de Sovjet-Unie onderhield, stelde de Amerikaanse regering in 1961 een economische boycot in. Toen de Amerikanen erachter kwamen dat de Sovjet-Unie kernraketten op Cuba had geplaatst, leidde dat tot het hoogtepunt in de Koude Oorlog tussen Oost en West en werd het isolement van Cuba nog groter. Een dreigende atoomoorlog werd ternauwernood voorkomen, maar de blokkade die president John F. Kennedy rondom het eiland legde, leidde tot een wereldwijde boycot die tot de dag van vandaag voortduurt.

SUIKER INDUSTRIE IN VERVAL

Dankzij de steun van de Sovjet-Unie wist Cuba zich toch verzekerd van voldoende inkomsten. Als de grootste suikerproducent ter wereld, die tevens kon rekenen op de solidariteit van de Sovjets, kon de Cubaanse overheid jarenlang lucratieve contracten tegen gunstige voorwaarden afsluiten. Lange tijd was de suikerindustrie de motor van de Cubaanse economie. Met de ineenstorting van het communisme en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kwam er een einde aan de geldstroom vanuit het voormalig Oostblok. Cuba’s belangrijkste handelspartners vielen weg. De eens zo bloeiende suikerindustrie raakte in verval en het land moest op zoek naar nieuwe bronnen van inkomsten.

GROEIEND TOERISME

De oplossing werd gevonden in het toerisme. Om meer buitenlandse toeristen te trekken, opende het land haar deuren voor buitenlandse investeerders die onder strikte voorwaarden mogen samenwerken met de Cubaanse staatsbedrijven. Met buitenlands geld zijn luxe resorts gebouwd en overal op het eiland wordt gewerkt aan het verbeteren van de infrastructuur. Het aantal buitenlandse vakantiegangers dat Cuba bezoekt is dan ook enorm gestegen. Jaarlijks komen er zo’n 2 miljoen buitenlandse bezoekers. Ter vergelijking: in 1989, het jaar dat de Berlijnse muur viel, waren dat er nog 325 duizend.

ARTSEN ALS EXPORTPRODUCT

Cubanen die in de toeristische sector werken, hebben het beter dan hun landgenoten. Ze kunnen niet alleen meer verdienen aan de fooien die ze naast hun loon ontvangen, ook is de kans dat ze niet in peso’s worden betaald maar in CUC (‘convertible peso’, die altijd evenveel waard blijft als de dollar) of, nog beter, in dollars, vele malen groter. Dat heeft ertoe geleid dat ook veel hoogopgeleide Cubanen de voorkeur geven aan een baantje als taxichauffeur of ober dan aan een baan bij een staatsbedrijf. Volgens de Wereldbank is er geen land ter wereld dat meer artsen per hoofd van de bevolking telt dan Cuba. Maar omdat die krijgen uitbetaald in de minder gewilde peso’s, werken de artsen liever elders. Veel van hen worden door de Cubaanse overheid naar het buitenland uitgezonden. Dat levert ook de staatskas extra inkomsten op. Het overgrote deel werkt in Venezuela, dat Cuba in ruil daarvoor van olie voorziet.

TEKENEN VAN VERANDERING

In 2000 werd het handelsembargo tussen de VS en Cuba versoepeld. Er kwamen uitzonderingen voor de export van voedsel en landbouwproducten naar Cuba. Desondanks drukt het Amerikaanse handelsembargo nog altijd zwaar op de Cubaanse economie. Bedrijven die zaken doen met Cuba lopen nog steeds de kans op een zwarte lijst van het Amerikaanse ministerie van financiën te belanden. Ook banken die in de VS actief zijn moeten zich aan het handelsembargo houden. Wie dat niet doet wordt bestraft. Toch zijn er tekenen die wijzen op verandering. Sinds Fidel Castro in 2008 werd opgevolgd door zijn broer Raúl, is er sprake van enige vorm van liberalisering in Cuba. Sinds 2013 hebben Cubanen niet langer een uitreisvisum nodig voor buitenlandse reizen. Ook mogen ze op kleine schaal een eigen onderneming beginnen, vooral in de toeristische sector. Verder is het sinds begin dit jaar toegestaan om een nieuwe auto te kopen, al kunnen maar weinig Cubanen zich dat permitteren. Tot juli van dit jaar werden er vijftig nieuwe auto’s verkocht.

POLITIEKE DRUK

In haar nieuwe boek 'Hard Choices' vertelt Hillary Clinton dat ze er als minister van Buitenlandse Zaken bij president Obama op heeft aangedrongen het handelsembargo tegen Cuba op te heffen. Mocht zij zich kandidaat stellen voor het presidentschap, dan betekent dat voor veel Cubanen goed nieuws. Vanuit de EU en de Verenigde Naties klinken dezelfde geluiden. Bij de begrafenis van Nelson Mandela werd een belangrijke stap gezet toen de Amerikaanse president Obama en Raúl Castro elkaar de hand schudden. Sindsdien zijn de twee landen openlijk met elkaar in gesprek.

INTERNET EN HOLLYWOOD

Een belangrijke stap voor een verdere aansluiting met de wereld is ook de aanleg van een onderzeese glasvezelkabel tussen Venezuela en Cuba, waardoor het telefonie- en internetverkeer in Cuba sterk is verbeterd. Lange tijd was Cuba het enige land op het Westelijk halfrond zonder glasvezelkabel verbindingen met andere landen en aangewezen op dure satellietverbindingen. Daarnaast werkt Cuba aan een publiciteitsoffensief. Onlangs zijn op Cuba de opnames afgerond van een Amerikaanse speelfilm. Lange tijd was het onmogelijk dat een Amerikaanse filmstudio een speelfilm op Cuba zou kunnen draaien, omdat zowel de VS als Cuba daarvoor geen medewerking verleenden. Het feit dat beide landen nu wel overstag zijn gegaan, is een volgende sterke aanwijzing dat de opheffing van het handelsembargo, dat nu al meer dan vijftig jaar duurt, een kwestie van tijd zal zijn.

Rondreizen Cuba