Reisverslag 22-daagse Japan-reis

Zondag en maandag 25 en 26 augustus:
Al ruim voor de wekker word ik om 6.00 uur wakker. Eindelijk de vertrekdag voor de Japan- reis die ik al ruim 7 maanden geleden heb geboekt!

Ik word naar Schiphol gebracht met de auto en dat is altijd superfijn. Geen gestress en ik kom ruim op tijd aan. Om 9.30 uur arriveren we op Schiphol en ontmoet ik mijn reisvriend Gerrit, met wie ik al enkele jaren reizen maak. Na het inchecken, enkele bakken koffie en een broodje, vliegen we om 13.00 uur met Cathay Pacific via Hong Kong naar Tokio.  De vluchten verliepen lekker soepel en op Hong Kong hebben we zelfs nog even de tijd om rond te struinen op het vliegveld en een hapje te eten.

Tegen 14.45 uur landen we keurig op tijd op Tokio International Airport. Na de douaneformaliteiten en bagageafhandeling, maken we kennis met de groep en onze reisleider van Djoser, Harry Coeland. We worden per bus in een uurtje rijden naar ons hotel gebracht en krijgen ondertussen van zowel Harry als van een Japanse reisleidster (Miki) wat informatie over Japan en de reis die ons te wachten staat.

Na aankomst in ons hotel in Tokio krijgen we 1,5 uur om ons ff op te knappen en op te frissen na de lange vliegreis. Met Gerrit besluit ik om hiervoor een half uurtje te nemen en een uurtje in de buurt van het hotel te gaan wandelen voor ‘een eerste kennismaking’ met Tokio. De hotelkamer is prima, niet te groot maar van alle gemakken voorzien (zeepjes, tandenborstel, kam, shampoo etc.).

Met Gerrit maak ik een wandeling door het zakendistrict waarin ons hotel staat. Aangezien het het einde van de werkdag is, wandelen vele kantoormensen van hun kantoor naar het verderop gelegen station. De kantoormensen zijn eenvoudig te herkennen: zwarte/donkerblauwe broek met wit overhemd met korte mouwen. Wat tevens opvalt, ondanks dat het hotel ligt in een gebied met relatief weinig woningen, liggen er in een klein gebied wel minstens 50 restaurantjes. Vaak niet meer dan een paar tafeltjes of waaraan alleen aan een bar gegeten kan worden. Tevens vind je op elke hoek van de straat wel een klein supermarktje. De straten zijn brandschoon ondanks het ontbreken van prullenbakken en je vindt nergens graffiti ‘tekeningen’. We slenteren nog wat rond en zijn om 18.30 uur terug in het hotel, waarnaar we met Harry naar een verderop gelegen restaurantje worden gebracht waar we onder het genot van een drankje nadere uitleg krijgen over de reis.

Roken is verboden op straat… aha, daarom keken de mensen op straat Gerrit vreemd aan nadat hij met een sigaret over straat liep. Roken dus alleen bij zgn. rookpalen. Japan is extreem veilig, wat Harry nog illustreert a.d.h.v. een voorbeeld die hij zelf heeft meegemaakt met een peperdure camera van een reiziger die in een trein is blijven liggen en uiteindelijk netjes weer terug kwam bij zijn rechtmatige eigenaar. Er zijn enorm veel gebruiken en tradities waar de Japanse bevolking zich aan houdt, maar als je dit als westerling niet of niet goed toepast wordt je dat niet nagedragen en ontstaan er echt geen problemen. Gerrit kwam hier overigens al achter bij het kopen van een pakje pleisters in een supermarkt: briefgeld (overigens bijna altijd nieuwe briefjes) wordt ofwel met twee handen aangegeven of in een geldbakje gelegd. Ook wandelen we even een pachinkohal (= gokhal) binnen. Ondanks dat we alleen hebben rondgekeken, boog het personeel vriendelijk voor ons bij het verlaten van de hal. Een fooienpot hoeft niet gevormd te worden, simpelweg omdat fooien in Japan niet/nauwelijks bestaan. Niet in restaurants, hotels of waar dan ook. Hé dat spreekt mij wel aan….
Na afloop van Harry’s enthousiaste verhaal wilde Gerrit nog ergens wat eten en kon daarvoor slagen in een supermarktje. Restaurants/eettentjes sluiten al vrij bijtijds in Japan. Om 21.00 uur is echt alles dicht of je kunt er niet meer terecht.

Om 20.30 uur toch maar naar bed. Niet geslapen in het vliegtuig, dus het tijdsverschil voel je wel even.

Dinsdag 26 augustus:
Na als een blok in slaap te zijn gevallen, was het na 3 uur ’s ochtends toch even kwakkelen met de slaap. Om 7.00 uur naar een koffietentje om de hoek gewandeld, welke Harry ons had geadviseerd als ontbijtlocatie. Ze zullen er ongetwijfeld meer ervaring hebben met westerlingen, want nadat een deel van de groep daar zijn broodje en koffie kocht was het meteen gedaan met de rust in het tentje. Japanners houden van rust. In winkels, restaurants, treinen, metro’s etc. overal is het stil. In de restaurants/eettentjes zitten mensen zelden met 2 personen of meer: meestal zitten ze alleen en hierop zijn de meeste gelegenheden ook op ingericht.

Uiteraard geldt altijd vrijheid blijheid op deze reizen, maar Harry gaf aan vandaag naar de Tsukijivismarkt te gaan. Supervroeg er naar toe gaan, zoals je in diverse reisgidsen kunt lezen, heeft nu niet zoveel zin meer. Door te veel toeristen is de echte vishandel in grote hallen, verboden gebied geworden voor toeristen. De kleinere vismarkt is nog wel gewoon open voor publiek. Hier wordt tot een uurtje of 11.00 uur vis verkocht. We vertrekken dus pas om 8.00 uur uit het hotel naar ‘Tamachi station’ om met een groot deel van de groep de markt te bezoeken. Op het station, wat tevens metrostation is, krijgen we een uitleg over hoe het systeem van openbaar vervoer in Japan geregeld is. Veel natuurlijk in onbegrijpelijke Japanse tekens, maar gelukkig ook een bord wat wel te begrijpen is.

Om 9.30 uur komen we aan op de vismarkt. Het is in principe een heeeele grote overdekte schuur met ontelbaar veel kleine kraampjes waar verschillende vis en schelpdieren worden verkocht. Ik zie er meer soorten vis en visprodukten dan ik kan herkennen. We krijgen 1,5 uur voor foto’s en om evt. ergens wat te drinken óf natuurlijk in een van de sushi-tentjes sushi te gaan eten. Deze tentjes puilen het uit van de mensen, maar het lukte Gerrit en mij om in het laatste straatje een tentje te vinden waar we meteen konden gaan zitten. Alhoewel ik absoluut geen liefhebber ben van sushi moet je natuurlijk sushi hebben gegeten van/bij ’s werelds grootste en bekendste vismarkt. We nemen ieder een klein portie met wasabi.

Met groep zijn we daarna vanuit de vismarkt naar de Ginsha wijk gewandeld. Dit is eigenlijk de wijk waar je heen gaat om te shoppen. Enorme warenhuizen schreeuwen met allerlei gevelreclame om je aandacht. We drinken er een bakje koffie, waar we tevens kennismaken met de supersonische toiletten in Japan, en vervolgens gaat iedereen in de groep zijn/haar eigen gang.

Gerrit en ik kiezen er, net als Jan en Jacqueline, voor om naar de keizerlijke tuinen te wandelen. Tijdens de wandeling er naar toe stuiten we op meer groepsgenoten op zoek naar dezelfde bestemming. Eenmaal aangekomen valt het groepje opnieuw uit elkaar. De een wil uiteraard wat langer de tijd nemen voor de tuinen terwijl de ander wel een kopje koffie kan gebruiken. Gerrit en ik pakken de metro naar de wijk Shibuya. Deze wijk is wellicht bekend vanwege de enorme kruising van wegen en het mega grote ingewikkelde zebrapad wat er ligt. Vanuit zoveel mogelijk posities proberen we de kruising vast te leggen, waarna we onszelf in een van de vele winkelcentra trakteren op een biertje. We pakken onze reisgids van Capitool erbij en vinden hierin een wandeling in deze wijk. Aangezien we toch geen concrete plannen meer hebben, besluiten we deze wandeling op te pakken. De wandeling is echt super en brengt je door straten en steegjes die je anders wellicht zou vermijden. Zo komen we o.a. de bekende lovehotels, capsulehotels, goktenten en andere drukke tentjes tegen waarvan we niet kunnen achterhalen waarom het er nou zo druk is.

Tegen schemering komen we weer aan op de drukke kruising, dus onder het genot van een biertje maar even wachten tot de zon volledig onder is om ons vervolgens onder te dompelen in de neonverlichting die zich meester maakt over de straten van deze wijk. Tijdens de wandeling kwamen we nog een klein leuk straatje tegen waar veel leuke afwisselende eettentjes zitten. We wandelen hier weer heen en kiezen puur op uiterlijk een restaurantje waar toevallig aangegeven staat dat ze er een Engelstalig menu hebben. Een korte verklaring hierbij: in Japan wordt bijzonder weinig Engels gesproken. Je zou anders verwachten van een land met hoge scholing en ontwikkeling, maar feit is dat je je met Engels nauwelijks kan redden. Daarnaast wil de aanwezigheid van een Engelstalig menu niet zeggen dat ze er ook Engels spreken, daar kwamen we achter in dit restaurant. Sfeervol was het absoluut! Schoenen uittrekken en deze worden in een kluisje geplaatst, waarvan je zelf de sleutel krijgt. Vervolgens worden we naar onze plaatsen gebracht: een eigen (min of meer) gesloten gedeelte van het restaurant met een lage (verzonken) tafel, met gelukkig een gat om je benen in kwijt te kunnen. Er staat o.a. een bel op tafel waar je op kunt drukken wanneer je de ober nodig hebt. Met wat biertjes erbij hebben we relatief prijzig gegeten voor omgerekend € 25 p.p. maar voor deze sfeer, beleving en smaak van eten was het elke yen waard. Hierna teruggewandeld naar de grote kruising, waar zich tevens station Shibuya bevindt voor nog wat foto’s om vervolgens met de trein terug te reizen naar ons hotel. Om 21.00 uur terug, maar het is een lange drukke dag geweest.

Wat een beleving zo’n eerste dag in Japan. Wat zo opvallend is: de ordelijkheid, netheid en beleefdheid. Stoot je iemand aan (en dit is jouw schuld), dan nog biedt (ook) de ander zijn/haar excuses aan. Kom je met je rugtas in een café of restaurant, dan krijg je daarvoor een speciale mand om deze in te zetten. Daarna ga je zitten en krijg je een glas water met ijs en doekjes om je handen te reinigen nog voordat je de menukaart krijgt. Gastvrijheid staat voorop en zo voelt dat ook aan. Het buigen is een vorm van beleefdheid die je overal tegenkomt en maakt je soms verlegen. Bij de superdrukke stations houdt iedereen keurig links op bijv. roltrappen, zodat snelle mensen je makkelijk kunnen passeren. Maar deze snelle mensen zullen je nooit aanspreken of aanraken wanneer je als ‘domme’ toerist de boel helemaal blokkeert.

Woensdag 27 augustus:
Duidelijk geen last van een jetlag, maar na zo’n bomvolle dag als gisteren zou het ook wel vreemd zijn om wakker te liggen. Vandaag vertrek om 8.00 uur voor de excursie naar Kamakura. Onder het genot van een bakkie bij het station van Kamakura krijgen we uitleg over wat we er kunnen doen en een bijbehorende kaart van de omgeving. Gerrit en ik gaan samen met Pieter eerst met een treintje naar een mooie tempel waarna we doorwandelen naar de grote zittende Boeddha. De tempel was erg mooi evenals de tuinen er omheen, maar het beeld viel wel een beetje tegen. Maar dit kan natuurlijk komen omdat ik al zo vaak grote Boeddha’s ben tegengekomen in Azië dat je al snel gaat vergelijken. Met het treintje rijden we weer terug naar Kamakura. In het station (waar het eigenlijk altijd stikt van de restaurants of eettentjes) eten we in een restaurant heerlijke tempura. Daarna door naar een tempelcomplex op een half uurtje wandelen van het station. Via een leuke winkelstraat en een kleine klimtocht bereiken we het mooie tempelcomplex. Op de terugweg bezoeken we nog een mooie ‘shrine’ waar we op de heenweg langsheen zijn gewandeld. Om 16.30 uur zijn we op de afgesproken plek, waarna we met de trein in 1 ¾  uur terugreizen naar het hotel. Gerrit en ik besluiten een willekeurig restaurant binnen te lopen, waarvan de menukaart ons wel aansprak (o.b.v. plaatjes dus). Het bleek uiteindelijk een Chinees restaurant te zijn. Afijn, ook lekker! We sluiten nog af met een drankje in de Irish pub op het station, in de verwachting er meerdere reisgenoten tegen te komen, maar helaas.

Donderdag 28 augustus:
We besluiten maar eens ergens anders te ontbijten dan het gebruikelijk koffietentje, maar dat bleek toch minder succesvol. Morgen  toch maar weer naar ‘oud en vertrouwd’. Om 8.00 uur verzamelen met een klein groepje geïnteresseerden om op zoek te gaan naar sumoworstelaars en het stadion in Tokio waar deze wedstrijden worden gehouden. We komen uit bij station Royakan. Harry weet het stadion al snel te vinden, maar deze bleek gesloten. Wel ontfutselde hij een kaart bij de bewaker waarop de sumoscholen staan aan te geven. Soms zijn de trainingen openbaar, daar moet je dan een beetje geluk mee hebben. Bij alle drie de scholen in de buurt van het stadion hadden wij dit geluk helaas niet, maar enkele worstelaars stonden gewoon op straat en vonden het geen probleem dat we wat foto’s schoten. Hierna besloot iedereen een andere kant van de stad te willen bezoeken, zo ook Gerrit en ik die de tempel Senso-ji gaan bezoeken. Dit was toch wel een beetje een ‘tourist trap’. Het wemelt er werkelijk van de eet- en souvenirstalletjes. Van het complex als geheel was weinig te herkennen door alle stalletjes. Dit doet toch wel een beetje vreemd aan. Dan maar op naar Ueno park, wat iets verderop ligt. Het is een groot park met enkele tempels, maar door het mindere weer waren we al snel gedwongen om te schuilen bij de Starbucks, waar we dan ook maar meteen geluncht hebben. Dan maar op weg naar het zakendistrict West Shinjuku. Hier staan vele grote, hoge en mooie kantoorpanden. Bij tenminste een ervan kun je (gratis) met de lift omhoog om vanaf de 51e verdieping een spectaculair uitzicht over de stad te hebben. Dit was echt schitterend.

Aan de andere kant van het station Shinjuku ligt (uiteraard) oost Shinjuku. Deze staat in schril contrast met het westelijk deel van de wijk. Hier wemelt het weer van de barretjes, amusementshallen en er is zelfs een rosse buurt. Ook hier hebben we weer een mooie wandeling uit onze reisgids gemaakt.

Bij het zoeken naar een geschikt eettentje kwamen we uit bij een soort van Zuid Koreaans gourmet restaurant. Niet echt heel bijzonder qua smaak, maar wel weer een belevenis. Na nog wat rondgeslenterd te hebben in de wijk hebben we de trein terug genomen naar ons hotel.

Vrijdag 29 augustus:
Vandaag is de vertrekdag uit Tokio. We reizen per bus naar Matsumoto. Na ca. 1,5 uur rijden zijn we eindelijk Tokio uit en komen in de bergen. Onderweg hebben we nog een beetje file en stoppen nog bij een wegrestaurant langs de snelweg. Het wegrestaurant heeft wel 10-15 frisdrankautomaten en zeker 10 koffiemachines staan. Bijzonder gezicht. Na nog eens ¾ uur rijden komen we aan bij een wasabi-boerderij. Het lijkt er erg druk met toeristen, maar er wordt over een groot gebied wasabi wortelen geteeld, dus eigenlijk heb je er niet zoveel last van. Het is een van de grootste wasabi-boerderijen van Japan. Onze Japanse gids Miki vertelt over hoe de wortels dienen te worden geteeld en hoe ze groeien. Het spreekt voor zich dat je aan het einde van de wandeling over het terrein van alles kan kopen in het winkeltje, uiteraard alles (deels) bereid met wasabi. Ook de wasabi-kroketten, wasabi-bier en zelfs wasabi ijs doen het erg goed.

In een ½ uurtje rijden we door tot aan ons hotel. Snel even omkleden, want het is erg warm en aan de wandel naar het kasteel. Erg leuk en mooi om te zien en te beklimmen voor een prachtig uitzicht. Maar verder is er niet zoveel te beleven in Matsumoto. Met een klein groepje vonden we een barretje in een winkelstraatje en als snel werd de groep groter en groter door medereizigers die ook op zoek waren naar levendigheid in Matsumoto. Daarna op zoek naar een eettentje. Gerrit en ik raakten de rest van de groep ineens kwijt, dus zochten we zelf iets op. We bleken een Sukiyaki eethuisje gevonden te hebben. Zeer lekker eten en ook nog eens leuk om te doen. De Japanse keuken is zóveel meer dan alleen sushi.

Om 22.00 uur waren we weer terug in hotel, waar we een dagrugtas in moesten pakken voor één overnachting. De koffers zouden direct naar Kyoto gaan, terwijl wij nog een nachtje in Takayama zouden verblijven. Het bergachtige gebied en het vervoer maken het onmogelijk om de koffers mee te nemen.

Zaterdag 30 augustus:
’s Ochtends hebben we nog even de tijd om uitgebreid op zoek te gaan naar een koffietentje voor een broodje want we vertrekken pas om 10.00 uur. Met een lokale bus maken we een prachtige tocht door de bergen. De korte pauze van nog geen 5 minuten was net genoeg voor een toiletstop, maar daar hield het ook bij op. Een lekker zonnetje verwelkomt ons in Takajima, waar we tegen 14.00 uur aankomen. We checken in ons hotel op nog geen 5 minuten wandelen vanaf het station. Even snel opfrissen en we wandelen naar de ‘oude stad’. Onderweg eten we nog wat bij een straattentje voor heerlijke stokjes vlees, maar nog lekkerder is de beef sushi, met de beef van het hida rund. Helaas heeft de zon plaatsgemaakt voor wat miezerregen. We slenteren door het oude stadje, waar het best wel druk is. Maar zodra de miezerregen overgaat in regen en onweer stroom het oude stadje leeg. Gerrit en ik blijven en schuilen bij een café onder het genot van wat kopjes sake. De beste/betere sake komt uit dit gebied, vanwege het schone water wat hier uit de bergen stroomt. Aan het eind van de middag sluit alles in de oude stad. Ook de restaurantjes sluiten bijtijds, dus je moet op tijd gaan eten. Dit keer kiezen we een restaurant met een grillplaat in het midden van de tafel. Een soort gourmetten dus, maar dan met het heerlijke hida vlees. Zeer kort bakken, en zeer mals.

Bij terugkomst in het hotel maken we nog gebruik van de onsen die het hotel biedt. Dit is Japanse badhuis waarbij je jezelf eerst helemaal van top tot teen schoonmaakt om vervolgens te relaxen in het water wat verwarmd wordt door de warmte uit de grond. Ook is er op het dakterras nog een jacuzzi met prachtig uitzicht.

Zondag 31 augustus:
We hebben nog ruim een ochtend voor Takajima. Na een ontbijtje nog even een korte wandeling over de ochtendmarkt die eigenlijk helemaal niet Aziatisch aandoet. We drinken her en der nog even een kopje koffie (waaronder in een echt theehuis) om te tijd te doden en schieten nog wat foto’s, aangezien de zon weer schijnt. Na de lunch keren we terug naar het hotel om om 14.15 uur gezamenlijk naar het station te wandelen waar een kwartiertje later de trein stipt op tijd vertrekt. De eerste 2,5 uur zitten we nog in een gewone trein, maar daarna stappen we over op de bullit-train Shinkansen die ons in een half uurtje in een razend tempo naar Kyoto rijdt. Onderweg meten we een topsnelheid van 275 km/uur. We komen aan op een megastation. We krijgen van Harry even kort een uitleg over het station, wat wel erg handig is, gezien de grootte hiervan. Zo ongeveer 15 verdiepingen met winkels, supermarkten, eettentjes, restaurants, barretjes en ga zo maar door. Daarnaast natuurlijk nog station voor de trein, bus en metro. In het hotel recht tegenover het station checken we in en frissen ons op. Daarna tijd om in het station op zoek te gaan naar een eettentje. Met over de 300 restaurantjes keuze zat lijkt me zo.

We besluiten bij een tentje naar binnen te gaan waar m.n. gefrituurd eten in de vitrine ligt. Dit was erg lekker. Het gefrituurde werd nog aangevuld met koolsalade, misosoep en wat andere kleine lekkernijen zoals ingelegde groenten. Uit onze voedsel encyclopedie halen we dat dit gerecht Tonkatsu heet. 

Op de terugweg wandelen we nog even de Irish Pub binnen voor een biertje. In de pub is het extra druk vanwege de live wedstrijd Liverpool - Tottenham Hotspurs.

Maandag 1 september:
Het plan is om 9.00 uur met een groepje de zgn. filosofenwandeling te doen. Het plannetje valt eigenlijk net niet in het water, maar iedereen kwam wel drijfnat aan. Tsjonge wat een regen. Afijn de wandeling viel dus wel een beeeetje in het water. Dat is jammer, want bij mooi weer is het ongetwijfeld een prachtige wandeling langs tempels en een kabbelend beekje met vissen. We verzamelen weer rond een uurtje of 12.00 bij de Zilveren Tempel. Van daaruit gaat eenieder weer zijn/haar eigen gang. Gerrit en ik kiezen ervoor om maar eerst de lunch te nemen, om vervolgens door te lopen naar het ‘imperial palace’ en de bijbehorende tuinen. Helaas was het paleis alleen te bezichtigen op afspraak en is de toegang zeer beperkt. De tuinen zijn, ondanks de regen wel echt de moeite waard. Dan maar door naar de wijk Gion met de metro. Deze wijk is vooral bekend vanwege de geisha’s die je in het oostelijk deel van deze wijk kan spotten. Deze zijn wij helaas niet tegengekomen tijdens de wandeling die we weer uit onze reisgids hebben genomen, maar erg mooi is de wijk wel. Bij tijd en wijle wellicht wat aan de drukke kant, maar westerlingen kom je er nauwelijks tegen. Overigens kom je er wel veel traditioneel geklede (m.n.) dames tegen in hun kimono.

Dinsdag 2 september:
Voor vandaag staat de excursie naar Nara op het programma. We reizen per trein in ruim een uur naar Nara. Bij aankomst beginnen we maar eens met een bakkie koffie en lopen vervolgens naar de grote tempel waar ’s werelds grootste zittende bronzen Boeddha staat. Onderweg komen we tamme hertjes tegen die zich graag laten voeren, maar het ook geen probleem vinden als je ze alleen aait. Ze wandelen deels over straat, het trottoir en de aanliggende parken. Het tempelcomplex is erg mooi, vooral de grote houten tempel waarin het beeld staat. We struinen een beetje in en rond het complex en de parken die er omheen zitten en lopen via verschillende andere parken, waar eveneens tempels en pagodes staan weer terug naar het centrum van Nara voor de lunch. Om een uurtje of 13.00 uur verzamelen we ons weer bij het busstation voor een gezamenlijke treinreis naar Kioto Inari (zuid Kioto).

Ook daar ligt een prachtig shaoïstisch tempelcomplex, maar nog meer bijzonder zijn de ca. 10.000 torii die de wandeling naar de top van “Mount Inari” markeren. Met enige tegenzin besluit ik Gerrit te volgen in de beklimming van de berg. Eigenlijk ook in de onwetendheid hoelang de wandeling zou gaan duren (naar wat blijkt: 69 minuten om de top te bereiken). De kaart was behoorlijk op schaal getekend, dus kon ons geen uitsluitsel geven hoelang we erover zouden gaan doen. Het eerste deel van de route is erg druk, maar hoe verder we de berg op komen wordt het rustiger en nog later wandel je zelfs alleen tussen alle torii door. Een hele surrealistische ervaring. We hielden het wandeltempo hoog en bereikten de top zelfs al na ruim 30 minuten en dat ondanks de warmte. Op de terugweg kwamen we nog enkele groepsgenoten tegen die dezelfde route aan het wandelen waren, maar zij waren nog op de heenweg. We wisten dat we niet op tijd zouden zijn om met de hele groep terug te reizen, maar dat was ook geen probleem. We regelen onze eigen treinkaartjes wel en zijn toch nog rond 18.30 uur terug in het hotel.

Groepsgenoot Ymke is vandaag jarig, dus besloten we met een groepje van 12 mensen om ergens een hapje te gaan eten om het toch (een beetje) te vieren. Het lukte om een restaurant te vinden die én plaats had voor 12 personen (aan 1 tafel) én die een geschikte menukaart had waar iedereen zich wel in kon vinden. Uiteraard wel schoenen uittrekken. Maar het was een heel gezellig diner, waarbij Harry het zelfs nog voor elkaar wist te krijgen om duidelijk te maken aan niet Engels sprekend personeel dat hij een ijstaart met kaarsjes wilde hebben en dat te begeleiden met een ‘happy birthday’! Een deel van de gasten van het restaurant kende deze tekst ook wel en zong uit volle borst mee.

Met het grootste deel kozen we er vervolgens voor om een kamer te huren in een karaokebar. Je huurt de kamer, waarbij je gebruik mag maken van de karaokeset voor een bepaald bedrag per persoon per uur, waarbij je enkele drankjes geserveerd krijgt. Dit was uiteraard dolle pret! Na 1 ½ uur was de pret nog niet over, want we bezochten ook de Irish Pub nog even om de verjaardag helemaal gezellig af te sluiten. Het personeel daar snapte niet helemaal hoe het in elkaar zat, waardoor Ymke om 00.00 uur nog een keer een feesttaart kreeg en er weer volop ‘happy birthday’ werd gezongen.
Veel te laat naar bed.

Woensdag 3 september:
Oef…. Te vroeg op natuurlijk. Maar wel een leuk uitstapje in het vooruitzicht! Ik had Harry er eerder tijdens de reis naar gevraagd: in Kioto zou ik graag naar het bamboe bos (bamboo forrest) gaan. Dit leek hem vooraf al een goed idee, dus werd het voorstel in de groep gedaan, waardoor we om 9.00 uur met een groepje afreisden naar het bos in het uiterste westen van de stad. Eenmaal aangekomen natuurlijk de wandeling door het mooi aangelegde (?) bos gemaakt, waarbij af en toe een tempel of een shrine staat. Vervolgens nemen Gerrit en ik ergens een afslag voor een uitzichtspunt over de rivier die zich door de bergen kronkelt: prachtig! We lopen vervolgens weer naar beneden richting rivier en komen daar weer een deel van de groep tegen.

Gerrit en ik wilden tevens nog graag de gouden tempel bezoeken in Kioto, maar die ligt toch wel enkele stations weg, dus we nemen een oud sfeervol treintje. Na geluncht te hebben, bezoeken we de gouden tempel die erg mooi is gelegen en met het beetje zon wat we krijgen, maken we mooie foto’s. Daarna lopen we door naar het iets verderop gelegen Rock Garden. Het is in principe een groot park met een tempel, maar binnen deze tempel ligt een speciale rotstuin. Erg mooi om te zien, maar hierna vinden we het beiden wel mooi geweest. We pakken de bus en vervolgens de metro terug naar het station en hotel. We pakken in de buurt nog even een biertje, want die hebben we wel verdiend dachten we zo.

Donderdag 4 september:
Vanochtend het dagrugzakje inpakken voor 2 nachten Koyasan. We pakken al met al (4x overstappen) de trein, metro en kabelbaan om om 12.00 uur aan te komen in de heilige plaats Koyasan, gelegen op de berg Koya. Het dorpje bestaat eigenlijk bijna volledig uit tempels. De overnachting is geregeld in een zengboeddhistisch klooster. Een erg bijzondere lokatie, maar wel mooi. De slaapkamers hebben papieren wanden en je slaapt eenvoudig op een slaapmatje op de grond, maar er staat wel gewoon een kleuren TV en er zijn voldoende elektra aansluitingen. Het zijn bijna allemaal 2 persoonskamers.
De weergoden zijn ons helaas niet gunstig gezind: het water komt met bakken uit de hemel. We lopen vanuit het klooster eerst maar naar een eethuisje voor de lunch, om vervolgens met plu maar eens een wandeling te maken. Maar al snel wordt het gelukkig droog. Er staan werkelijk indrukwekkende tempels in de omgeving. Vlakbij het klooster waar we overnachten ligt nog een necropolis (begraafplaats) met meer dan 200.000 tomben. In een wandeling van een uurtje over deze begraafplaats die immens is loop je naar de Toro-do, de lantaarnhal waar 11.000 lantaarns branden.

Om 17.30 uur krijgen we ons diner in het klooster. We kleden ons in de kledij die klaarligt op onze kamer, maar niet verplicht is om te dragen. We krijgen een vegetarische boeddhistische maaltijd geserveerd, die eigenlijk reuze interessant is. Er zit veel kleur in de maaltijd en deze schijnt helemaal in balans te zijn, wat het boeddhisme markeert: eten is gefrituurd, gekookt, rauw, ingelegd en gefermenteerd. De meningen zijn wisselend, maar ik vond het prima te eten. Hilarisch was het overigens wel om iedereen in de kimono te zien, gehurkt (of iets wat erop lijkt), te zien eten.

Veel dames besloten nog de onsen te bezoeken, maar met enkele mannen besloten we nog naar het enige ‘kroegje’ te gaan die speciaal voor ons nog even open is gegaan. Het dorpje is nl. vanaf 17.00 uur eigenlijk helemaal uitgestorven. In het ‘kroegje’ passen wel 6 zittende mannen en 1 staande, het past net. Met recht dus kroegje. De eigenaar is echter hartelijk en schenkt glazen sake in. Waar wij dachten dat dit borrelglaasjes zouden zijn, komt hij aan met flinke frisdrankglazen die hij op een schoteltje zet en vervolgens helemaal volgiet, zodat deze overstroomt. Dit om royaal over te komen. We beginnen nippend, maar komen er al snel achter dat we met dat tempo de volgende dag nog zouden  zitten. Dus met enkele flinke teugen wordt de sake soldaat gemaakt. Ondertussen maakt de eigenaar diverse hapjes voor ons klaar en neemt zelf ook maar een sake en schenkt ons vervolgens ongevraagd nog maar eens bij. Maar om 20.30 uur wil hij zelf ook naar bed en hij maakt dit ons nog even kenbaar.

We hobbelen terug naar het klooster, waar Gerrit, nog enkele anderen en ik nog even besluiten gebruik te maken van de onsen, om vervolgens toch maar naar bed te gaan.

Vrijdag 5 september:
Eigenlijk heel vervelend geslapen. Ja natuurlijk is het slaapmatje niet heel comfortabel, maar ook de onweer en hevige regen vanaf 4.30 uur droeg nou niet echt bij aan een geweldige nachtrust. De papieren wanden isoleren nou niet echt. Gelukkig hebben we wel wifi in het klooster (…), dus daar kan ik me nog wel goed mee vermaken. Om 6.30 uur wonen we een boeddhistische mis bij. Deze bestaat eigenlijk uit het ca. 45 minuten lang (onafgebroken) voorlezen van teksten. Toch wel interessant om eens bij te wonen. Om 7.15 uur wordt ons ontbijt geserveerd, welke eveneens weer bestaat uit vele kleine gerechtjes.

Om 8.10 uur vertrekken we weer terug met bus, kabelbaan, trein, trein, metro en vervolgens weer trein om tegen het middaguur in Osaka aan te komen. Het hotel ligt wel in een enorm vage buurt, met veel lovehotels (c.q. hotels die je per uur betaald), maar het hotel waarin we zelf verblijven is zelfs erg luxe te noemen.

’s Middags besluiten Gerrit en ik om na de lunch naar het aquarium te gaan. Dit is een van de grootste aquaria ter wereld en zelfs de enige met een walvishaai. Het is een erg mooi opgezet aquarium en absoluut de moeite waard. Om 19.00 uur zijn we terug in het hotel, waarna we met een groepje pannenkoeken zouden gaan eten. Maar niet zomaar pannenkoeken: okonomiyaki. Dit is een streekgerecht van Osaka, maar wordt door heel Japan in verschillende vormen aangeboden. Het eettentje zelf is erg druk, dus we kunnen er niet allemaal tegelijk in, maar een voor een komen we allemaal aan de beurt.

Tot slot van de avond wandelen we nog een bar binnen om nog even af te sluiten met een borreltje. Hier betalen we overigens nog coverfee, een bedrag wat je betaald om gebruik te mogen maken van de bar (daarnaast moet je dus nog je drinken betalen). Vreemd, maar de hapjes die bij de drankjes werden geserveerd maakten een hoop goed.

Zaterdag 6 september:
We moeten al vroeg uit de veren voor de reis naar Hiroshima. Na een treinreis en een klein stukje met de Shinkansen komen we aan in Okayama, ongeveer halverwege de route. We bezoeken daar het mooie en mooi gelegen kasteel. Het is behoorlijk warm, wat de energie wegneemt om ook de ernaast gelegen tuinen te bezoeken. Daarentegen pakken we een moment om een ijskoude ijskoffie te halen bij Starbucks. Daarna reizen we met de trein door naar Kurashiki. Deze stad heeft nog een oud centrum, waar oude rijstpakhuizen langs grachten staan. Hoe doet bijna Nederlands aan. Het is erg leuk om er rond te struinen.

Vervolgens rijden we per luxe Shinkansen (grote ruime fauteuils) door naar Hiroshima. Vanuit het station is het slechts een klein stukje wandelen naar het hotel. We hebben onze grote bagage weer terug en hebben dus weer ruime kledingkeuze. Ook in Hiroshima zijn de okonomiyaki erg bekend, maar weer een andere vorm dan de okonomiyaki in Osaka. Gerrit en ik pakken de tram naar een gebouw waar uitsluitend okonomiyaki wordt gemaakt: okonomiyuri genaamd. Het was wel even zoeken, maar het was zeker de moeite waard. We zien hoe ons eten wordt klaargemaakt op de bakplaat en genieten hiervan onder het genot van een pul bier en laten het gerecht ons daarna smaken.

Zondag 7 september:
In de lift van ons hotel zagen we reklame voor het ontbijt van ons hotel, voor een alleszins redelijke prijs van Y 1.200 (ca. € 9). Voor enkele broodjes, koffie en jus d’orange in een willekeurig koffiehuisje ben je soortgelijk bedrag kwijt en nu hebben we de keuze uit een flink buffet. De keus was dus snel gemaakt.

Vanochtend vertrek naar Miyajima eiland. Na eerst de trein te hebben genomen, komen we aan bij een boot die ons naar het eiland vaart. Het eiland is erg bekend, vooral vanwege de tori die in het zeewater staat en bij eb helemaal vrij komt te liggen, waardoor je er naartoe kan wandelen. Het is ongetwijfeld een van de meest gefotografeerde objecten in Japan. Ook staat er een grote tempel bij. Op het hele eiland, waar het verboden is om bomen om te kappen, lopen wederom tamme herten rond. Dit keer had een hert wel zin in wat anders dan gras of de koeken die ze gevoerd krijgen, dus begon er een de rok van Jacqueline op te peuzelen, die het natuurlijk hilarisch vond. Uiteindelijk lukte het om de rok toch weer redelijk in een stuk uit de bek van het beest te krijgen, maar er zit wel een gat in de rok. Op het eiland staat tevens een berg, Mount Misa. Deze kun je uiteraard wandelend beklimmen, maar er loopt ook, hoe comfortabel, een kabelbaan naar de top. Van daaruit heb je echt een spectaculair uitzicht over een deel van het eiland en de omgeving. Het is zelfs zo helder dat Hiroshima duidelijk te zien is en verderop zien we een onderzeeboot de marinehaven verlaten: geweldig.

Bij terugkomst is het inmiddels eb geworden en kun je wandelend naar de tori, waar het dan ook erg druk is. We eten en relaxen nog even wat in de schaduw, want het is erg warm vandaag. We nemen de boot en vervolgens de trein terug en Gerrit en ik doen nog een drankje met Jan en Jacqueline bij een bar vlakbij het hotel.

Voor het avondeten houden we het nu simpel dichtbij: we zoeken een eettentje op in het station, waar we de keuze hebben uit misschien wel 200 eettentjes. Het varkensvlees met flink veel knoflook, misosoep, ingelegde groenten én natuurlijk rijst smaakten uitstekend.

Maandag 8 september:
Na het ontbijtbuffet van het hotel en het inpakken van de dagrugzak voor de komende twee nachten, vertrokken we met de hele groep voor het bezoek aan het vredespark en atoombommuseum per tram. Zowel het park, de verschillende monumenten in het park en het atoombommuseum zijn zeer indrukwekkend en soms zelfs aangrijpend. Wanneer je kiest voor een audiotour in het museum krijg je a.d.h.v. verhalen van/over individuen een (nog) betere indruk van de verwoesting die de atoombom op Hiroshima heeft achtergelaten. Bij tijd en wijle is het bijna vechten tegen de tranen en je loopt grote stukken in het museum met kippenvel over je lijf. Het is gewoonweg niet voor te stellen wat er op 6 augustus 1945 is gebeurd. De kernbom die op ruim 9 km. hoogte is geworpen en op 500 meter boven de grond ontplofte, zorgde voor een vuurbal van 4.000 graden Celcius die maar liefst 3 seconden duurde en ter plekke 80.000 mensen doodde en door straling nog eens 60.000 mensen. In een straal van 2 km. van de rampplek was vrijwel alles verbrand of weggevaagd. Wanneer je het museum, wat op ca. 150 meter van het epicentrum staat, verlaat is het bijna niet te snappen dat alles nu weer groeit en bloeit in de omgeving en er nauwelijks zichtbare sporen zijn.

Net buiten het park, waar de sinaasappelen in Nederlandse veilingkistjes liggen, nemen we een kop koffie en een vroege lunch, want we vertrekken om 13.00 uur vanuit het hotel voor de reis naar Kumamoto. Wederom een extra luxe Shinkansen met weer de royale fauteuils en nu voor maar liefst 1 ¾  uur. Om 15.30 uur komen we aan in Kumamoto, waar Gerrit en ik direct besloten de tram te pakken naar het beroemde kasteel. Er leek binnen een deel van het reisgezelschap wat wij sprake weinig enthousiasme te bestaan voor ons plan, dus vertrokken we met zijn 2-en. Wanneer wij, eigenlijk vlak voor sluitingstijd, het kasteel bereiken zijn we stomverbaasd van de schoonheid van dit prachtige kasteel. Van alle kastelen die we hebben gezien, ongetwijfeld de allermooiste en meest imposant. Gelukkig kwamen we tóch nog reisgenoten tegen, die zich gelukkig op het allerlaatst bedacht hadden en toch het kasteel met bijbehorend park gingen bezoeken.

Bij het verlaten van het park storten we ons in het centrum van Kumamoto, gelegen op steenworpafstand van het park. Daar zoeken we een eettentje en lopen maar willekeurig eethuisje binnen waar we vlees afgebeeld zien op foto’s. We blijken in een restaurant te zijn beland waar uitsluitend paardenvlees op het menu staat, wat je zelf grilt op een soort gourmetstel. M.b.v. onze vertaalapp op onze smartphone (want het Engels van Japanners laat echt te wensen over) , bestellen we de zachte stukken vlees van het paard, daarmee hart, lever en nieren voorkomend. Al met al erg smaakvol.

Aangezien er in de buurt van het hotel geen barretje is en het hotel deze zelf ook niet heeft, zijn we vrij bijtijds weer terug op de slaapkamer.

Dinsdag 9 september:
De Djoser excursie naar de Aso vulkaan staat vandaag op het program. We beginnen met een ontbijtje welke vanochtend is inbegrepen bij de overnachting. Via een prachtige 2 uur durende bustocht, waarin nagenoeg alleen onze groep zit, komen we aan bij de Aso vulkaan, waar blijkt dat de eruptielevel op level 2 staat waardoor je niet bij de kraterrand mag komen: balen. Dan maar tot het basisstation op 1 km van de kraterrand. De zwavellucht is goed te ruiken en je hoort links en rechts een hoop gekuch van mensen. De omgeving van de Aso vulkaan is bijzonder mooi, dus ga ik met Gerrit, Jan en Jacqueline voor de wat langere wandeling richting het vulkaan museum. Het is zo af en toe even een pittige stijging, maar op zich prima te doen. Vanuit deze wandeling heb je eigenlijk nog een veel beter uitzicht van/over de vulkaan dan vanaf het basisstation. Dat het supermooie weer ook een bijdrage hieraan levert is mooi meegenomen. Tegen een uurtje of 13.00 uur komen we aan bij het museum, waar eveneens een aantal winkeltjes en restaurantjes zijn gevestigd. We eten en drinken er wat en besluiten om met het grootste deel van de groep terug te reizen naar het hotel.

Eenmaal terug in het hotel frissen we ons wat op en pakken de tram naar het centrum van Kumamoto om een eettentje te zoeken. Na al enkele dagen kleine stukjes vlees te eten, hadden we dit keer zin in een wat groter stuk vlees, dus kwamen we uit bij een steakrestaurant. Nadien slenteren we nog wat door de winkelpassage en de zijstraatjes om vervolgens terug te keren naar het hotel.

Woensdag 10 september:
Vandaag vertrekken we naar Nagasaki. Tegen 9-en wandelen we in een lange stoet westerlingen naar het station, om van daaruit met de luxe Shinkansen in 2 uur naar een stad net buiten Nagasaki te brengen. Van daaruit gaan we nog een kort stukje met een normale sneltrein naar Nagasaki. De wandeling vanuit het station naar het hotel is echt te ver, dus Harry regelt snel wat taxi’s om ons naar het hotel te brengen.

In het hotel doet Harry het voorstel om de stad even kort te verkennen. Bijna alle bijzonderheden van Nagasaki liggen wel op wandelafstand van het hotel. En zo wandelen we met een deel van de groep langs de pier (met leuke eettentjes, waar we even lunchen), Chinatown en Dejima (de Hollandse handelspost van ca. 1640-1850) om vervolgens de tram te pakken naar het vredespark die een blijvende herinnering vormt aan de 2e atoombom die de Amerikanen hebben laten vallen op Japan. De plaats van de ‘hyperblast’, zeg maar de kern van de bom, wordt hier met cirkels gemarkeerd. Ook hier ontplofte de bom ongeveer 500 meter boven de grond. Alhoewel het aanvankelijke doel op 3 mijl gemist werd en de bom boven (relatief) dunbevolkt gebied ontplofte, vielen er direct 39.000 doden en 25.000 gewonden. Helaas bleek het atoombommuseum al gesloten.

Hierna nemen we de tram en wandelen vervolgens naar de kabelbaan, die ons meeneemt naar een spectaculair uitzicht over Nagasaki en dat bij zonsondergang! Prachtig gezicht en we blijven er totdat de duisternis volledig is ingevallen. Op de terugweg richting hotel eten Gerrit en ik nog een hapje in een van de vele vele restaurantjes op het station. Gesloopt, maar voldaan keren we terug in het hotel van deze intensieve maar prachtige stadstocht.

Donderdag 11 september:
Voor vandaag besluiten we met een klein groepje naar het attractie-/themapark over Nederland te gaan, genaamd Huis ten Bosch. Gisteren hebben we al flink gebuffeld om alle highlights van Nagasaki te bekijken zodat we vandaag naar dit themapark kunnen. Een treinrit van toch nog 1 ¾ uur brengt ons naar het park. Wanneer je het station verlaat valt je meteen het enorme centraal station van Amsterdam op, welke 1 op 1 is nagebouwd en een hotel huisvest. Na een korte wandeling bereiken we de entree. Er zijn verschillende entreeopties. Ik kies voor het volledige pakket incl. toegang tot alle attracties van het park. Qua attracties is overigens niet alles typisch Nederlands of heeft het zelfs helemaal niks met Nederland te maken, maar er zitten wel enkele hele leuke attracties tussen. We lopen van kasteel Nijenrode, via de molendriegang en bloemenvalden, via de Delftsebrug, onder de Sneekertoren door naar Amsterdam Square. Hierop staat overigens dan weer het stadhuis van Gouda en van daaruit heb je uitzicht op de domtoren en het koninklijk concertgebouw. We ‘beklimmen’ de Domtoren, maar gebruiken hier natuurlijk de lift voor die ons in 15 seconden naar boven brengt. Vanuit dit uitzichtpunt krijg je een geweldig overzicht van het toch wel behoorlijk grote park Huis ten Bosch. Paleis Huis ten Bosch zelf is overigens ook precies nagebouwd, maar bevind zich even buiten het park. In het park zelf is van allerlei ‘typische’ Nederlandse snuisterijen te koop. Van verschillende soorten kaas en stroopwafels, klompjes tot van alles van Nijntje. Vreemd genoeg zijn we overigens (ogenschijnlijk) de enige westerlingen en het personeel vindt het geweldig om te horen dat we uit ‘Oranda’ komen, want blijkbaar krijgen ze daar niet zo vaak bezoek van. Het is natuurlijk om zo ver weg in wandelen in een soort overdreven Nederland op hele kleine schaal, waar alle Hollandse stereotypen zijn verwerkt.

Op Schiphol (jaja, de vertrekhal is nagebouwd) kopen we nog wat Nederlandse souvenirs en rijden vervolgens terug met de trein terug naar Nagasaki. Gerrit en ik besluiten op de pier wat te gaan eten en ons ontbijt in te kopen in de supermarkt 7-eleven. Moe maar voldaan keren we terug in het hotel. De dag was alles behalve Hollands: het was erg warm.

Vrijdag 12 september:
Vandaag vertrek naar alweer onze laatste bestemming: Fukuoka. Er zitten eigenlijk geen koffietentjes in de buurt van ons hotel voor een ontbijt, dus net als gisteren al de vorige avond wat broodjes, jus d’orange en yoghurt gekocht in een supermarktje. Harry laat ’s ochtends om 8.45 uur enkele taxi’s aanrukken om ons naar het station van Nagasaki te brengen. Daar vertrekt om 9.30 uur de express limited trein. Deze brengt ons in ca. 2 uur naar Fukuoka. Voor de laatste keer roept Harry bij het verlaten van de trein: ‘jasjes, tasjes, camera’s……’ We zullen het missen. Het hotel bevindt zich net buiten het imposante station. Ook in dit station van 11 verdiepingen stikt het wederom van de winkels en eettentjes.

We wandelen naar het hotel, waar de kamers helaas nog niet klaar zijn. Iedereen gaat lekker zijn eigen gang in de stad: omgeving verkennen, naar de uitkijktoren, in het station alle winkels uitkammen, of zoals Gerrit en ik: kijken of er wat te zien of beleven valt in het gebied genoemd ‘canal city’. We slenteren wat rond in de buurt van de grachten en lopen door een winkelgebied en op de terugweg laten we ons ook verleiden om te verdwalen in het enorme stationsgebied. Door Harry werden we gewezen op de aanwezigheid van een Irish Pub om de hoek bij het hotel. Deze zou pas om 17.00 uur openen, dus daar stonden Gerrit en ik dan ook om 17.05 uur voor de deur. Het personeel was duidelijk niet voorbereid op vroege gasten, maar uiteraard waren we welkom. Een half uurtje later arriveerden ook Jacqueline en Jan en de sfeer kwam er snel in. Na enkele pintjes lopen we terug naar het hotel waar we om 18.00 uur hebben afgesproken om met een gezamenlijk diner de fantastische reis af te sluiten. Harry heeft een buffetrestaurant geregeld, waar iedereen zoveel of weinig kan eten wat hij/zij wilt inclusief drankjes. Dat de drank ‘gezellig’ vloeide is een understatement. Gerrit hield namens de groep nog een leuke speech om Harry nog te bedanken voor zijn inzet om onze vakantie tot een succes te maken en overhandigde hem een gevulde enveloppe. Vlak voor sluiting hield ook Harry nog zijn speech en doorliep nog even alle plaatsen waar we geweest waren, waarbij ik soms het idee had er niet altijd bij te zijn geweest. Zoveel gezien en meegemaakt in 3 weken tijd!

Wij eindigden deze bonte avond, met een groot deel van de groep, in de Irish Pub om onze laatste yens goed te besteden. Daar feestten we nog door tot in de vroege uurtjes.

Zaterdag en zondag 13 en 14 september:
We beginnen de dag maar eens met koffie. We komen gedurende de ochtend af en toe een groepsgenoot tegen met eveneens kleine oogjes. Vertrek vanuit het hotel om 14.00 uur naar het vliegveld, uiterlijk 12.00 uur uitchecken uit het hotel. Van medereizigers kregen we de tip om eens rond te struinen in een mega warenhuis met nagenoeg alleen elektronica. Dus na het ontbijt (koffie) maar meteen naar dit warenhuis gewandeld. Dit was erg bijzonder om te zien. 4 enorme verdiepingen met verschillende elektronica (+ 1 verdieping met restaurants, zoals wel vaker in warenhuizen) waren indrukwekkend om te zien. Daarna nog maar een beetje rondhangen in het hotel met medereizigers en nog even verhalen uitwisselen over afgelopen vakantie.

Om 14.00 uur vertrek per metro naar het vliegveld, waar we afscheid nemen van Harry. Hij mag deze reis nogmaals doen en heeft dus een binnenlandse vlucht vanaf een andere luchthaven dan onze internationale luchthaven.

De vluchten en tussenpauze van ruim 4 uur op Hong Kong verlopen verder prima. Het slapen in het vliegtuig minder, maar ik kijk terug op een fantastische Japan rondreis!