Essaouira: 'City of tolerance' inspiratiebron voor schilders en artiesten

Essaouira: 'City of tolerance' inspiratiebron voor schilders en artiesten

De Marokkaanse kustplaats Essaouira oefent al decennialang een grote aantrekkingskracht uit op schilders en artiesten . Legendes als Orson Welles en Jimi Hendrix die het vissersstadje in de jaren '50 en '60 van de vorige eeuw bezochten, zijn hier nog steeds springlevend. Ook voor hedendaagse schilders blijft het een onuitputtelijke inspiratiebron.



MAROKKO

Enorme meeuwen zwermen rond de kades van de kleine haven. Ze wachten rustig hun beurt af na de visvangst van deze morgen. Dit dagelijks terug-kerende ritueel zou de inspiratiebron zijn geweest voor Alfred Hitchcocks’ film ‘Birds’. Een legende of dorpsverhaal, zoals er in Essaouira vele de ronde doen. Zo zouden de inwoners van het vissersdorpje met z’n allen hebben bijgedragen aan de laatste opnames van Orson Welles’ ‘Othello’, in de hoop dat de goede man de stad eindelijk eens zou verlaten. Welles zou namelijk avond aan avond in de kroeg te vinden zijn geweest.

TOLERANTIE
“De haven is altijd een belangrijke inspiratiebron geweest voor schilders en artiesten”, vertelt Ahmed, een lokale gids die opgroeide binnen de oude stadswal van Essaouira. “Ooit was dit de belangrijkste haven van Marokko.” Kooplieden uit Nederland, Portugal en Afrika ontmoetten elkaar in de nauwe straatjes van wat toen nog Mogador heette. In de karavanserai, een overnachtingsplek voor karavanen, wisselden ze hun koopwaar met handelsreizigers uit verre oorden als Timboektoe in Mali. Deze ontmoeting tussen verschillende culturen ligt aan de basis van het huidige Essaouira, dat binnen Marokko bekend staat als een winderig, maar ‘relaxt’ stadje. En inderdaad, wie in Essaouira aankomt wordt overvallen door een gevoel van rust. Binnen de ommuurde stad, die door Unesco is bestempeld als Werelderfgoed, zijn auto’s en zelfs fietsen ten strengste verboden. Het stadje is authentieker en idyllischer dan Agadir, dat steeds meer wordt volgebouwd met resorts.

'GATE OF TOLERANCE'
Volgens de lokale bevolking heeft het rustieke karakter van het witblauwe stadje niet alleen te maken met het klimaat en de zeelucht. Van oudsher is Essaouira een tolerante gemeenschap. Een plaats waar stammen, religies en culturen elkaar niet alleen ontmoetten, maar ook decennia lang samenleefden. Het bewijs van deze open cultuur is terug te zien in de ‘Gate of tolerance’, de belangrijkste poort naar de haven, waar symbolen van het joodse, christelijke en islamitische geloof, maar ook van Romeinse en Griekse invloeden zijn terug te vinden in de boog. Nog steeds staan de inwoners van Essaouira zich erop voor dat ze ‘het hart van de tolerantie’ zijn en meer ‘open minded’ dan elders in Marokko.



TWEE BANEN
Die tolerantie heeft een aantrekkingskracht op schilders en artiesten. Geïnspireerd door het leven in de haven, de Afrikaanse invloeden en de daaruit voortvloeiende muziekstroming Gnaoua, brengen vele binnen- en buitenlandse schilders een bezoek aan dit vissersdorpje. Op dit moment wonen en werken er zo’n twintig buitenlandse schilders. Zoals de Schotse schilderes Caroline Fulton, die recentelijk exposeerde in het lokale ‘huis van cultuur’ Dar Souiri, met schilderijen van in Marokko levende dieren. Het merendeel van de schilders is echter Marokkaan. “De meeste van hen hebben twee banen”, vertelt Rachid, een lokale galeriehouder en kunstenaar. “Naast kunstenaar zijn ze leraar, professor of winkelier.” Hoewel er veel professionele schilders actief zijn, is het merendeel van de schilders autodidact. “Ze hebben nooit een opleiding gevolgd, maar geven uitdrukking aan hun gevoelens.” Volgens Ahmed houden Marokkanen van kunst, getuige de rijke ambachtelijke traditie.

LEVEN VAN DE KUNST
Volgens de jonge kunstenaar zijn er diverse academies en hogescholen in Marokko waar je kunst- en cultuur kunt studeren. Toch komen de meeste jongeren in Marokko niet zomaar met kunst in aanraking. “In Essaouira gebeurt dat veel eerder. Misschien speelt dit mee in het aantal kunstenaars dat we hier hebben.” Op de oude stadswal, vlakbij de uit Nederland afkomstige kanonnen, zit een oude man op een krukje te schilderen. Zijn stijl is het best te omschrijven als naïef. Het zijn kleine schilderijtjes van tien bij vijftien centimeter van typisch Marokkaanse taferelen. Hij verkoopt ze voor omgerekend iets minder dan vijf euro per stuk. “Eén van de voorwaarden van Unesco was dat bepaalde plekken in de stad beschikbaar zouden zijn voor kunstenaars en lokale ambachtslieden”, vertelt Ahmed. Kunstenaars huren voor een relatief kleine vergoeding een plek waar ze kunnen werken. “Met de verkoop van een paar schilderijen per dag hebben ze al voldoende inkomsten om van te leven.”



ESSAOUIRA SCHOOL
Ondanks de verschillende stijlen wordt er sinds een aantal jaren gesproken over een eigen stijl van schilders uit Essaouira, de ‘Essaouira school’. De stijl kenmerkt zich het beste door kleurige figuren en vormen opgebouwd uit stipjes of ‘drippings’, en is sterk beïnvloed door elementen van de Afrikaanse cultuur en de zo met Essaouira verweven Afrikaanse muziekstroming Gnaoua. ‘Daarnaast is de stijl ook beïnvloed door de hippies”, vult Ahmed aan. ‘Zij kwamen in navolging van Orson Welles’ film in de jaren ‘60 naar de stad en dragen met hun levenswijze tot vandaag de dag bij aan het imago.” Volgens Ahmed komen de hippies van toen nog steeds terug. “Al zijn het nu vaak welvarende vijftigers die in dure resorts verblijven.”

VEEL GALERIES
Lopend door de smalle straatjes van de medina zie je de sporen van de artiesten van weleer duidelijk terug. Lokale winkeliers pikken een graantje mee met t-shirts van bekende bezoekers. Opvallender voor zo’n klein stadje is het relatief grote aantal galeries, zoals Galerie d’Art van de lokale kunstenaars Ahmed en Carole Adallouch. Wellicht nog bekender is Galerie Damgaard, ooit opgericht door een Deen en sindsdien toonaangevend en bepalend op het gebied van Souirikunst. In deze galerie vind je avant-gardistische kunst die de toeristische souvenir ver ontstijgt.

NOSTALISCHE SFEER
Marokkanen hebben ook het vertellen van verhalen tot kunstvorm verheven. Na een paar dagen Essaouira is het meest gehoorde verhaal onmiskenbaar het ‘legendarische’ bezoek van Jimi Hendrix aan Essaouira. Hendrix zou een commune hebben willen stichten in Diabet (een dorpje aan de overkant van de rivierbedding bij Essaouira) en in vrijwel elk huis wel eens hebben geslapen. In feite kwam hij met het een auto met chauffeur voor een paar dagen vakantie. Dwalend door de straatjes van Essaouira doet het er eigenlijk niet eens zoveel toe of al deze legendes waar zijn. Het vissersdorpje ademt nostalgie. En het zijn dit soort verhalen die je, samen met de schilders, even meevoeren naar een stad zoals die ooit moet zijn geweest.

Rondreizen Marokko.